Από την αρχή της δράσης της Αυτοοργανωμένης Πρωτοβουλίας Αλληλεγγύης στους Πρόσφυγες και Μετανάστες στη Λέσβο, στη Σκάλα Συκαμιάς, αρχές Οκτωβρίου, ήταν φανερή η πλήρης απουσία οργανωμένων ιατρικών δομών που θα εξασφάλιζαν την απαραίτητη παροχή βοήθειας στους πρόσφυγες που έφταναν κατά χιλιάδες στο βόρειο τμήμα του νησιού.
Σε μια ακτή μήκους περίπου 10χλμ, με δεκάδες βάρκες να φτάνουν καθημερινά με ανθρώπους κυνηγημένους από τον πόλεμο και τη φτώχεια, έχοντας διανύσει τεράστιες αποστάσεις με τα πόδια, έχοντας υποστεί διαφόρων μορφών εκφοβισμούς και καταστολή, έχοντας κάνει το θαλάσσιο ταξίδι σε καιρικές συνθήκες απαγορευτικές, οι υποδομές που θα τους υποδέχονταν και θα φρόντιζαν για την άμεση -τουλάχιστον- επιβίωσή τους ήταν παντελώς απούσες.
Όταν δημιουργήθηκε η δομή στη Συκαμιά, στα πρότυπα του Πεδίου του Άρεως, εκτός από τη δομή διανομής στεγνών ρούχων αλλά και φαγητού, σε μια γωνία του υπαίθριου χώρου δίπλα στην παραλία, δημιουργήθηκε το πρώτο ιατρείο. Δυο τσιμεντένια παγκάκια και μια τέντα πορτοκαλί από πάνω. Από αυτό το ιατρείο πέρασαν αναρίθμητοι άνθρωποι όλων των ηλικιών. Από νεογνά ολίγων ημερών μέχρι και υπερήλικες. Τα περιστατικά ποικίλα. Υποθερμίες, ορισμένες σοβαρές, τραυματισμοί, υπογλυκαιμίες, γαστρεντερίτιδες αλλά και πιο σοβαρά παιδιατρικά και χειρουργικά περιστατικά. Αντιμετωπίστηκαν όλα επαρκώς με τη βοήθεια όλων.
Από την αρχή έκανε εντύπωση το πώς σε μια τόσο δύσκολη περιοχή το αγροτικό ιατρείο του χωριού ήταν κλειστό. Το πώς δεν είχε δημιουργηθεί ήδη μια δομή παροχής πρώτων, έστω, βοηθειών, με επίκεντρο το ιατρείο αυτό. Το πώς δεν βρίσκονταν στο χώρο επαγγελματίες υγείας του νησιού. Το πώς όλη η περιοχή ήταν στο έλεος της τύχης και των παραπλεύρως δρώντων ΜΚΟ. Σιγά σιγά όμως άρχιζε να διαμορφώνεται μια εικόνα. Με εντυπωσιακό τρόπο. Σε μια περίπτωση που κρίθηκε αναγκαίο να μεταφερθούν στο νοσοκομείο ένας νεαρός 22 ετών οποίος κρίθηκε ότι έπασχε από περιτονίτιδα, καθώς και ένα παιδί 4 ετών με συγγενή καρδιοπάθεια, κατά τη διάρκεια της κλήσης στο ΕΚΑΒ διαπιστώθηκε ότι το ασθενοφόρο θα έρχονταν μόνο στην περίπτωση που το επείγον των περιστατικών διαπιστωνόταν από γιατρό των « Γιατρών Χωρίς Σύνορα». Παραμένει άγνωστο μέσω ποιού μηχανισμού παραδόθηκε η αξιολόγηση των ιατρικών περιστατικών στη συγκεκριμένη οργάνωση, τι είδους συμφωνία είχε γίνει και με ποιόν. Ήταν εξάλλου εμφανής η παρουσία τους παντού στο νησί, από σταθμούς συγκέντρωσης των προσφύγων μέχρι και τα κέντρα καταγραφής. Εννοείται ότι μετά από πίεση το ασθενοφόρο ήρθε και παρέλαβε τα δυο επείγοντα περιστατικά.
Κάθε φορά που γινόταν κλήση στο ΕΚΑΒ, ήταν βέβαιο ότι θα έπρεπε να αναμένει κάποιος για μία-μιάμιση ώρα μέχρι να έρθει το ασθενοφόρο και στη συνέχεια θα ακολουθούσε και η αντίστοιχης διάρκειας διαδρομή μέχρι να φτάσει στο νοσοκομείο. Ουδεμία κίνηση ενίσχυσης του ΕΚΑΒ ή δημιουργίας σταθμών άρτια στελεχωμένων που να μπορούν να διαχειριστούν ένα επείγον περιστατικό για 3 ώρες, από πλευράς του κρατικού μηχανισμού. Ό, τι υπήρχε ήταν μακριά από την παραλία και πάντα στα χέρια των ΜΚΟ με τα εντυπωσιακά μπλουζάκια και τις συγκινητικές φωτογραφίες με μωρά που τους εξασφαλίζουν και τη χρηματοδότησή τους. Που όμως, όταν σε ένα περιστατικό χρειάστηκε επιπλέον οξυγόνο από αυτό που διέθετε η αυτοοργανωμένη δομή, δεν το διέθετε κανείς σε ακτίνα 10χλμ. Απλά δεν υπήρχε φιάλη οξυγόνου. Ακόμα και όταν συνοδεύσαμε περιστατικά στο νοσοκομείο, αναλαμβάνοντας πλήρως την ευθύνη να μπούμε στο ασθενοφόρο, φτάνοντας εκεί διαπιστώναμε την ανεπάρκεια και την υποστελέχωση, ήδη υπαρκτές και με μεγάλο κόστος και για τον ντόπιο πληθυσμό. Λιγοστοί γιατροί, νοσηλευτές, τραυματιοφορείς, εξουθενωμένοι, να παλεύουν ασταμάτητα να σώσουν κόσμο.
Όσο περνούσε ο καιρός, η συγκεκριμένη περιοχή άρχισε να αποτελεί πόλο έλξης για πολλές, πάρα πολλές, ΜΚΟ. Μία εξ’ αυτών, η WAHA, βρέθηκε να έχει αναλάβει τη διαχείριση, εκτός των άλλων, και του κοινοτικού ιατρείου της Συκαμιάς, άγνωστο πώς, την ώρα που το συγκεκριμένο ιατρείο άνοιξε με πρωτοβουλία και εξοπλισμό του Νοσοκομείου Πατρών και αποτελεί αυτή τη στιγμή μια Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας, η οποία φέρει και τα διακριτικά της συγκεκριμένης ΜΚΟ. Δεν είναι ξεκάθαρο ποιος ακριβώς έχει την ευθύνη στελέχωσης του ιατρείου αυτού, τι είδους συμφωνία έχει συναφθεί με τον τοπικό Ιατρικό Σύλλογο και την WAHA, ποιος έχει αποφασίσει για το πώς ακριβώς θα λειτουργήσει το όλο θέμα. Σημειωτέον, το κλειδί του ιατρείου, όταν δεν υπάρχει γιατρός, βρίσκεται στα χέρια του Προέδρου του χωριού.
Στο Μόλυβο, η παρουσία αναρίθμητων ΜΚΟ, μέσα στις οποίες υπάρχουν διάφοροι γιατροί, paramedics, νοσηλευτές, είναι εμφανές ότι δεν καλύπτουν το κενό ούτε καν για το θεαθήναι. Οι άνθρωποι αυτοί δρούν αποκλειστικά σ’ εκείνη την περιοχή και η υπόλοιπη παραλία παραμένει επί της ουσίας ακάλυπτη. Τον συντονισμό αυτών των ΜΚΟ έχει μόνο η Ύπατη Αρμοστεία που έχει αναλάβει και τον γενικότερο συντονισμό των πραγμάτων. Η εβδομαδιαία συνέλευση στο Μόλυβο όλων των ΜΚΟ, αποδεικνύει ότι κάθε διαχείριση του τόσο λεπτού και κρίσιμου σημείου της περίθαλψης των προσφύγων, έχει περάσει στα χέρια των οργανώσεων αυτών που δεν ελέγχονται από πουθενά, από κανέναν κρατικό επίσημο φορέα. Άλλες ΜΚΟ που επίσης διαθέτουν επαγγελματίες υγείας, κυκλοφορούν στο νησί διάσπαρτα, χωρίς καμία ενημέρωση για το πού βρίσκονται ή το τι είδους βοήθεια θα μπορούσαν να προσφέρουν ανά πάσα στιγμή. Αποτέλεσμα όλου αυτού του χάους, είναι να διακυβεύεται η κάθε προσπάθεια διάσωσης, αφού ουδείς έχει το ρόλο του συντονιστή κάθε φορά, ουδείς γνωρίζει την ειδικότητα και την επιστημονική επάρκεια του διπλανού του, ουδείς γνωρίζει τις εφεδρείες του κάθε σημείου της περιοχής σε ανθρώπινο δυναμικό αλλά και σε υλικά (π.χ. φιάλες οξυγόνου, απινιδωτές). Δεν είναι λίγες οι φορές στις οποίες ζωές ανθρώπων παίζονται κορώνα-γράμματα.
Είναι αναρίθμητες οι ΜΚΟ που διαθέτουν επαγγελματίες υγείας, αγνώστου επάρκειας και ρόλου στο νησί. Κάποια στιγμή ακούστηκε ότι οι μόνη ιατρική ομάδα που έχει επίσημο ρόλο είναι οι «Γιατροί του Κόσμου». Κάποια άλλη, εμφανίστηκε μια ΜΚΟ που ήθελε να προβεί σε βελονισμό για την αντιμετώπιση τραυματισμού. Στη συνέχεια, μετά το σούσουρο που έγινε με τις ΜΚΟ και σχεδόν έξι μήνες μετά την έναρξη αφίξεων των προσφύγων στο νησί, έγιναν κάποιες καταγγελίες από πλευράς Ένωσης Ιατρών και ξαφνικά ανακαλύφθηκε ο όρος «πιστοποίηση». Να πιστοποιηθούν οι γιατροί και οι λοιποί επαγγελματίες υγείας στο νησί. Στο ερώτημα, από ποιόν, η προφανής απάντηση είναι, μα από αυτούς που έχουν έρθει σε συμφωνία με όλες τις ΜΚΟ του νησιού. Είναι αδύνατο να μην αντιληφθεί κάποιος πλέον, το νήμα το οποίο συνδέει με κάποιο τρόπο το Υπουργείο Υγείας, την Ύπατη Αρμοστεία, τον τοπικό Ιατρικό Σύλλογο και τις ΜΚΟ που δρουν στο θέμα της ιατρικής κάλυψης των προσφύγων. Το τελευταίο περιστατικό με το θάνατο του μικρού παιδιού λόγω μηνιγγίτιδας και τα άρθρα που ακολούθησαν περί του «πιστοποιημένου» γιατρού που εξέτασε το παιδί, είναι ενδεικτικό του θολού τοπίου που επικρατεί.
Το θέμα της παρουσίας ιατρικής ομάδας και ιατρείου στη Συκαμιά, στην Αυτοοργανωμένη δομή, είναι εξαιρετικά σημαντικό. Η ολιστική αντιμετώπιση και φροντίδα των προσφύγων, με αυτοοργανωμένο τρόπο, με τη βοήθεια όλων των ανθρώπων που δρουν στη δομή, σε συνθήκες που το χρήμα, η ασάφεια, η επισφάλεια αλλά και η νομιμοποίηση πολιτικών και οργανώσεων δια του εθελοντισμού ελέγχουν την κατάσταση, αποτελούν κυρίαρχα προτάγματα δράσης. Για το λόγο αυτό βρισκόμαστε εκεί και καλούμε και άλλους επαγγελματίες υγείας να πλαισιώσουν το συγκεκριμένο εγχείρημα. Όταν απέναντί σου έχεις όλο το μηχανισμό που, για να επιβιώσει και να κερδοφορήσει, στήνει πολέμους, εξαθλιώνει και στη συνέχεια έρχεται να μοιράσει οίκτο και φιλανθρωπία, η απάντηση οφείλει να είναι ηχηρή και έμπρακτη. Οφείλει να είναι πράξη πολιτική. Από αυτή την πράξη, η επιστήμη της υγείας δεν έχει δικαίωμα να απουσιάζει και δεν απουσιάζει. Είναι μαζί με τους πρόσφυγες.